Podpisywanie umowy o wirtualne biuro - spółka jednoosobowa

Problem dotyczy podpisywania umowy o wirtualne biuro przez prezesa / zarząd spółki z o.o.
w organizacji a ściślej mówiąc uprawnienia jedynego wspólnika spółki jednoosobowej w organizacji będącego jednocześnie członkiem jej zarządu do reprezentowania tejże spółki.
Czy w spółce jednoosobowej w organizacji jedyny jej wspólnik, będący jednocześnie członkiem zarządu tejże spółki, ma prawo reprezentowania spółki ?

Przepisy prawne

Właściwe w sprawie są przepisy ustawy z 15 września 2000 r. – kodeks spółek handlowych („k.s.h.”)

Art. 162 k.s.h. – w spółce jednoosobowej w organizacji jedyny wspólnik nie ma prawa reprezentowania spółki. Nie dotyczy to zgłoszenia spółki do sądu rejestrowego.

Art. 161 §2 k.s.h.. – spółka w organizacji jest reprezentowana przez zarząd albo pełnomocnika powołanego jednomyślną uchwałą wspólników.

Analiza prawna

W związku z brzmieniem przepisów art. 161 §2 i 162 k.s.h. powstaje wątpliwość, czy w sytuacji, gdy jedyny wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. w organizacji jest jednocześnie członkiem jej zarządu, ma on prawo do reprezentowania tejże spółki (poza uprawnieniem do zgłoszenia spółki do sądu rejestrowego, które to uprawnienie wynika wprost z art. 162 zdanie drugie k.s.h.).

Należy zaznaczyć, iż niniejsze wątpliwości nie dotyczą sytuacji, gdy :

• Chodzi o spółkę w organizacji, w której jest więcej niż jeden wspólnik, przepis art. 162 k.s.h. dotyczy bowiem jedynie spółki jednoosobowej (takiej, gdzie jest jeden wspólnik);
• Chodzi o spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością już powstałą – przepis art. 162 k.s.h. dotyczy bowiem jedynie spółki w organizacji;
• Członkiem zarządu jest inna osoba niż jedyny wspólnik spółki jednoosobowej w organizacji, w takim bowiem wypadku uprawnienie zarządu do reprezentowania spółki wynika wprost z art. 161 §1 k.s.h.

Rozpocząć należy od tego, że spółka jednoosobowa w organizacji z punktu widzenia podmiotowego jest taką samą strukturą jak spółka wieloosobowa. W praktyce często ma miejsce jednak sytuacja, kiedy to jedyny wspólnik jest jednocześnie członkiem zarządu. Przepis art. 162 k.s.h. wyraźnie stanowi, iż w spółce jednoosobowej w organizacji jedyny wspólnik nie ma prawa reprezentowania spółki (poza zgłoszeniem spółki do sądu rejestrowego). Z drugiej strony art. 161 §2 k.s.h. stanowi, iż spółka w organizacji jest reprezentowana przez zarząd albo pełnomocnika, powołanego jednomyślną uchwałą wspólników. Powstaje zatem pytanie, w jaki sposób powinna wyglądać reprezentacja spółki, kiedy to jedyny wspólnik jednocześnie jest członkiem zarządu. W takiej sytuacji przyjąć należy, iż spółka może być reprezentowana jedynie przez pełnomocnika. Jakakolwiek czynność prawna dokonana przez jedynego wspólnika w imieniu spółki w organizacji (nawet gdy jest on członkiem zarządu), np. zawarcie umowy najmu, powoduje bezwzględną nieważność takiej czynności. Co istotne, jedyny wspólnik nie może również ustanowić sam siebie pełnomocnikiem (nie może udzielić pełnomocnictwa samemu sobie), zatem pełnomocnikiem musi być osoba inna niż wspólnik (będący jednocześnie jedynym członkiem zarządu). Jedyny wspólnik nie może być także prokurentem. Natomiast pełnomocnik spółki jednoosobowej w organizacji może dokonywać wszelkich czynności z zakresu reprezentacji spółki (podobnie jak w innych wieloosobowych spółkach z o.o. w organizacji).

Identyczny pogląd został wyrażony w literaturze prawa handlowego, tj.
A. Kidyba: Kodeks spółek handlowych. Komentarz aktualizowany, LEX 2012/el, komentarz do art. 162
J. Bieniak, R. Pabis w: J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita-Jagielski: Kodeks spółek handlowych, Komentarz,
wyd. 2, Warszawa 2012, komentarz do art. 162
M. Litwińska – Werner: Kodeks spółek handlowych, Komentarz, komentarz do art. 162, Nb 1, s. 459.
J. Strzępka (red.): Kodeks spółek handlowych, Komentarz, wyd. 5, Warszawa 2012, komentarz do art. 162.
S. Sołtysiński w: S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja: Kodeks spółek handlowych, Komentarz, T. 1-4, wyd. 2, Warszawa 2005, komentarz do art. 162

Należy dodać, że co prawda w literaturze można spotkać się z poglądem przeciwnym (J. Modzelewski: Jednoosobowa spółka zoo, s. 35), ale pogląd ten jest odosobniony i w naszej opinii (jak i większości autorów), nie zasługuje na aprobatę.

Literatura prawa spółek krytykuje brzmienie tego przepisu, jako trudne do zaakceptowania. Brak jest bowiem racjonalnych przyczyn, dla których sens funkcjonowania takiego organizmu ograniczać przepisem wyłączającym prawo reprezentacji jednego wspólnika, w sytuacji, gdy w znakomitej większości przypadków jedyny wspólnik takiej spółki jest zarazem jedynym członkiem zarządu. Jednakże powszechna krytyka danego przepisu nie może wyłączać jego stosowania, w sytuacji, gdy jego treść jest jasna i nie pozostawia żadnych wątpliwości.

Tym bardziej, że przyjęte rozwiązanie jest zgodne z postanowieniem art. 2 ust. 2 Dwunastej Dyrektywy Rady Wspólnot Europejskich z 21.12.1989 r. w zakresie prawa spółek dotyczących jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością (Nr 89/667/EWG). Ma ono na celu ochronę uczestników obrotu w sytuacji, gdy ich kontrahentem jest spółka jednoosobowa w organizacji.

Podsumowanie

• W doktrynie istnieje opinio communis (zgodność poglądów) co do tego, że art. 162 k.s.h. wyłącza prawo reprezentowania jednoosobowej spółki zoo przez jej jedynego wspólnika również wtedy, gdy jest on członkiem zarządu tej spółki;
• Pogląd odmienny prezentowany przez J. Modzelewskiego jest poglądem odosobnionym i nie znajduje poparcia w literaturze, jak i w wyraźnym i jednoznacznym brzmieniu przepisu art. 162 k.s.h.
• Spółkę jednoosobową w organizacji powinien zatem reprezentować pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników (de facto – decyzją jedynego wspólnika) lub członek zarządu inny niż jedyny wspólnik (przy czym jeśli wspólnik jest jednocześnie drugim członkiem zarządu, umowa spółki musi przewidywać możliwość reprezentacji jednoosobowej).

Wniosek

Podsumowując – z art. 162 k.s.h. wynika całkowity zakaz reprezentacji jedynego wspólnika spółki jednoosobowej w organizacji. Nie może on reprezentować tej spółki ani jako pełnomocnik ani jako członek zarządu jednoosobowego, ani w ramach reprezentacji łącznej w zarządzie wieloosobowym.